Ochrona przed suchą zgnilizną kapustnych rzepaku

Sucha zgnilizna kapustnych jest bez wątpienia najgroźniejszą chorobą rzepaku ozimego. Zmieniające się warunki klimatyczne powodują, że walka z tym zagrożeniem jest coraz trudniejsza. Dodatkowo wycofywanie substancji czynnych fungicydów sprawia, że ich asortyment staje się coraz uboższy, a możliwości zwalczania ubywa.

Z pomocą rolnikom przychodzi genetyka. Jednym z ważniejszych kierunków hodowli odmian jest bowiem hodowla odpornościowa – w przypadku chorób rzepaku zmierzająca do uzyskania roślin, dla których sucha zgnilizna nie będzie zagrożeniem.

Sucha zgnilizna kapustnych w rzepaku stanowi coraz większe zagrożenie. Dlaczego? Winne jest globalne ocieplenie. Zmiany klimatyczne objawiające się długą, ciepłą i wilgotną jesienią sprzyjają rozwojowi patogenów grzybowych. Ponadto łagodna zima sprzyja wzrostowi grzybni. Jesienne infekcje w rzepaku mogą być spowodowane przez:

• zarodniki wydostające z owocników (piknidiów), które już w 16°C kiełkują po 24 godzinach;
• askospory (zarodniki workowe), powstające w pseudotecjach, które już w 4–8°C kiełkują po niespełna 8 godzinach.

Objawy, które powodują grzyby Leptosphaeria maculans i L. biglobosa (st. kon. Phoma lingam) – sprawcy choroby suchej zgnilizny kapustnych – widoczne są w różnych fazach wzrostu roślin.

• Objawy na szyjce korzeniowej – u chorych siewek wyrastających z zainfekowanych nasion widoczne jest poczernienie (tzw. czarna nóżka); silnie porażone siewki zamierają.
• Objawy na liścieniach, liściach, łodygach, łuszczynach – szarobrunatne lub prawie białe, owalne lub nieregularne plamy z czarnymi punktami (piknidia) w części środkowej. Porażone liścienie, liście zamierają; podstawy łodyg pękają – rośliny wylegają i zamierają; okrywę porażonych nasion przerasta grzybnia.

Gatunek L. maculans jest bardziej zjadliwy. Powoduje porażenie podstawy łodygi i przerwanie wiązek przewodzących – prowadzi do obumierania roślin. L. biglobosa ma mniejszą szkodliwość – nie wnika do wnętrza roślin, ale powoduje rozległe plamy na łodygach.

Im cieplej tym sucha zgnilizna kapustnych w rzepaku rozwija się szybciej. Wydłużające się, ciepłe jesienie sprzyjają porażeniu, a opady deszczu, które ułatwiają rozprzestrzenianie się patogenu, niejednokrotnie uniemożliwiają rolnikom wyjazd w pole i wykonanie zabiegów fungicydowych. Ciepły początek jesieni sprzyja wzrostowi rzepaku. Z kolei pojawienie się opadów na przełomie października i listopada może przyczynić się do rozsiewania zarodników, co z kolei prowadzi do zakażenia rzepaku suchą zgnilizną kapustnych.

Rośliny zainfekowane jesienią gorzej zimują, a w sezonie ich kondycja jest słabsza, w ograniczonym stopniu zawiązują łuszczyny, a nasiona przedwcześnie dojrzewają. Zniżka plonu może przekroczyć 20%. Bywa, że sucha zgnilizna kapustnych silnie porażająca już jesienią powoduje wypadanie roślin.

Zwalczanie suchej zgnilizny kapustnych przy użyciu fungicydów rekomendowane jest w sytuacji, gdy inne metody okazują się nieskuteczne, a próg szkodliwości został przez patogena przekroczony. Skuteczne działanie na suchą zgniliznę kapustnych wykazują substancje czynne z grupy strobiluryn (azoksystrobina, piraklostrobina) czy triazoli (difenokonazol, metkonazol, paklobutrazol, protiokonazol, tebukonazol). Zwalczanie interwencyjnie lub zapobiegawcze przynosi najlepsze efekty.

„Lepiej zapobiegać niż leczyć” – maksyma sprawdza się też w fitopatologii. Sucha zgnilizna kapustnych w rzepaku ograniczana jest bowiem dzięki działaniom profilaktycznym, obejmującym m.in.:

• 3–4-letnie przerwy w uprawie roślin żywicielskich;
• agrotechnikę i ochronę, np. zwalczanie szkodników powodujących rany na roślinach;
• wybór kwalifikowanego materiału siewnego;
• wybór odmian o zwiększonej odporności na suchą zgniliznę kapustnych.

Firma Limagrain posiada w swojej ofercie szeroką gamę mieszańców odpornych na suchą zgniliznę kapustnych, wyposażonych w gen Rlm 7. Gwarantuje to sukces w uprawie, rośliny są bowiem zabezpieczone przed patogenem od siewu aż do zbioru. Gen Rlm 7 chroni też przed najbardziej zjadliwą formą L. maculans. Rozpoznawalne odmiany rzepaku ozimego w ofercie firmy Limagrain z genem Rlm 7, to m.in.:

• LG Ambassador – średniowczesny mieszaniec, lider w badaniach COBORU pod względem plonowania;
• LG Armada– średniowczesny mieszaniec najnowszej generacji z wieloma opornościami;
• LG Scorpion – wczesny mieszaniec, o najwyższym według COBORU plonie w segmencie odmian kiłoodpornych.

• Brachaczek A., Kaczmarek J., Kosiada T., Jędryczka M., Występowanie suchej zgnilizny kapustnych na wybranych odmianach rzepaku ozimego i ich plon w warunkach doświadczeń łanowych w Wielkopolsce. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2012, 33 (1), s. 55-72.
• Jędryczka M., Epidemiologia i szkodliwosc suchej zgnilizny kapustnych na rzepaku ozimym w Polsce. Rozprawy i Monografie. Instytut Genetyki Roślin Polskiej Akademii Nauk. 2006, 17, s. 1-150.
• Jędryczka M., Kaczmarek J., Ocena skuteczności wybranych fungicydów w zwalczaniu suchej zgnilizny kapustnych na rzepaku w terminie optymalnym i opóźnionym. Progress in Plant Protection. 2011, 51 (4).
• Kauzik M., Starzycka E., Starzycki M., Postęp w badaniach nad suchą zgnilizną kapustnych (Leptosphaeria spp.). Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2009, 30 (2), s. 223-243.
• Korbas M., Jajor E., Ochrona rzepaku przed chorobami i jej znaczenie dla plonowania. Wieś Jutra. 2007, 04, s. 42-45.
• Kaczmarek J., Jędryczka M., Zagrożenie rzepaku ozimego suchą zgnilizną kapustnych na Dolnym Śląsku w latach 2004-2007. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2008, 29 (1), s. 37-49.
• Brachaczek A., Kaczmarek J., Kosiada T., Jędryczka M., Występowanie suchej zgnilizny kapustnych na wybranych odmianach rzepaku ozimego i ich plon w warunkach doświadczeń łanowych w Wielkopolsce. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2012, 33 (1), s. 55-72.
• Mrówczyński M., Korbas M., Praczyk T., Gwiazdowski R., Jajor E., Pruszyński G., Wachowiak H., Ochrona roślin w integrowanej produkcji rzepaku. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2009, 30 (2), s. 245-256.
• Jędryczka M., Matysiak R., Bandurowski R., Rybacki D., SPEC - system wspierajacy ochrone rzepaku przed sucha zgnilizna kapustnych w Polsce. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2004, 25 (2), s. 637-644.
• Kaczmarek J., Brachaczek A., Jędryczka M., Wpływ terminu stosowania fungicydu zawierającego flusilazol na skuteczność ochrony rzepaku ozimego przed suchą zgnilizną kapustnych. Rośliny Oleiste - Oilseed Crops. 2011, 32 (2), s. 153-166.