Jak zwalczać zgniliznę twardzikową w rzepaku?

30.04.2024

Zgnilizna twardzikowa powodowana jest przez grzyb – Sclerotinia sclerotiorum. Ten szeroko rozpowszechniony, polifagiczny organizm poraża ponad 500 gatunków roślin zarówno uprawnych, jak i dziko rosnących. Wśród upraw rolniczych na infekcje bardzo wrażliwe są rzepak, tytoń i słonecznik. Wysoka wilgotność powietrza, umiarkowana temperatura i uszkodzenia roślin stwarzają doskonałe warunki dla rozwoju sprawcy zgnilizny twardzikowej w rzepaku.

Objawy zgnilizny twardzikowej na łodydze rzepaku.

Objawy występowania zgnilizny twardzikowej w rzepaku

Sklerocja, czyli przetrwalniki grzyba są źródłem infekcji. W glebie mogą przetrwać od kilku do nawet ponad 10 lat. W czasie wegetacji zgnilizna twardzikowa w rzepaku przenosi się przez kontakt roślin porażonych ze zdrowymi, co sprawia, że na plantacji występuje placowo.

Objawy zgnilizny twardzikowej w rzepaku widoczne są zazwyczaj po kwitnieniu roślin, wcześniej choroba ma charakter utajony. Na łodygach pojawiają się białoszare plamy, niekiedy strefowane, które z czasem obejmują cały obwód zakażonych pędów. Na ich powierzchni widoczna jest watowata, biała grzybnia ze sklerocjami – początkowo szarymi, z czasem czarnymi, o średnicy ok. 1 cm. Skleroty, w trakcie zbiorów padają na glebę i stanowią źródło zakażenia zgnilizną twardzikową dla upraw następczych.

Sposoby na zapobieganie występowania zgnilizny twardzikowej w rzepaku

Ochrona rzepaku przed zgnilizną twardzikową opiera się głównie na profilaktyce. Nadrzędną rolę odgrywa więc prawidłowa agrotechnika – staranna uprawa gleby, niezagęszczony siew w optymalnym terminie, dokładny zbiór, niepozostawianie na polu resztek pożniwnych oraz zmianowanie.Systematyczne lustracje, monitoring plantacji i działania prewencyjne mają niebagatelne znaczenie. Pojawienie się bowiem symptomów choroby ogranicza znacząco skuteczność zwalczania sprawcy, a próg zagrożenia stanowi już 1% porażonych roślin. Ważny jest również wybór odmian o wysokiej tolerancji na zgniliznę twardzikową. Fungicydy do rzepaku aplikowane zapobiegawczo chronią przed utratą plonu. Ich stosowanie jest niezbędne i szczególnie zasadne w sytuacji, gdy potencjał infekcyjny zgnilizny twardzikowej jest duży. Za wykonaniem oprysku przemawiają więc:

  • wysoka wilgotność powietrza (także w łanie z powodu gęstego siewu) i gleby;
  • umiarkowana temperatura (ok. 12–22°C);
  • presja szkodników – szczególnie chowaczy łodygowych, których samice składając jaja, nakłuwają skórkę pędu, powodując powstawanie ran, a larwy żerujące wewnątrz pędu ułatwiają transport grzybni zgnilizny twardzikowej w obrębie tkanek roślinnych.

Substancje aktywne do zwalczania zgnilizny twardzikowej w rzepaku

Fungicydy do rzepaku ozimego i jarego przeznaczone do ochrony przed zgnilizną twardzikową bazują na substancjach czynnych należących do kilku grup chemicznych, różniących się mechanizmami działania na patogen i w roślinie. W zależności od warunków atmosferycznych i nasilenia potencjału infekcyjnego stosowane są substancje czynne, które działają:

  • układowo (systemicznie) – transportowane po organizmie, docierają do najmłodszych organów, wykazują najdłuższy czas oddziaływania; w ochronie rzepaku są to benzamidy (fluopyram), karboksyamidy (boskalid), triazole (difenokonazol, protiokonazol, tebukonazol, mefentriflukonazol, metkonazol);
  • lokalnie układowo i translaminarnie – aktywne w miejscu naniesienia, skuteczne w niszczeniu wczesnych infekcji, jak strobiluryny (azoksystrobina, dimoksystrobina, fluoksastrobina, mandestrobina, piraklostrobina);
  • powierzchniowo (kontaktowo) – tworzą zewnętrzną barierę, zabezpieczającą przed wnikaniem grzyba do tkanek, jak fenylopirole (fludioksonil);
  • powierzchniowo i wgłębnie, jak fenylo-okso-etylotiofenoamidy (izofetamid).

Do ochrony rzepaku przed zgnilizną twardzikową wykorzystywane są też środki biologiczne bazujące na Bacillus amyloliquefaciens, Coniothyrium minitans, Pythium oligandrum, czy Trichoderma sp. Organizmy te wykazują antagonistyczne działanie w stosunku do grzybów patogenicznych.

Zwalczanie zgnilizny twardzikowej w rzepaku – ważne zasady

Skuteczne zwalczanie zgnilizny twardzikowej w rzepaku wymaga wdrożenia kilku kardynalnych zasad. Są to:

  • Określenie optymalnego terminu zabiegu, który należy wykonać zapobiegawczo przed wystąpieniem infekcji – od fazy żółtego pąka do opadania pierwszych płatków kwiatowych (BBCH 59–65).
  • Rotacja substancji czynnych o różnych mechanizmach działania w celu uniknięcia wytworzenia się odporności na stosowane fungicydy do rzepaku.
  • Stosowanie mieszanin substancji czynnych z różnych grup chemicznych i o odmiennych mechanizmach działania, jako element strategii antyodpornościowej.

Odmiany rzepaku z wysoką odpornością na choroby grzybowe

W dobie systematycznego wycofywania substancji czynnych, w ochronie rzepaku przed chorobami coraz większego znaczenia nabiera hodowla odpornościowa. Prace zmierzają więc do uzyskania odmian o jak najwyższej odporności na choroby grzybowe, w tym zgniliznę twardzikową. 

Sclero-Flex to unikalna technologia rzepaku stworzona przez Limagrain. Odmiany rzepaku Sclero-Flex charakteryzują się wysoką tolerancją na zgniliznę twardzikową. Technologia ta jest szczególnie przydatna w warunkach uniemożliwiających pełne wdrożenie najlepszych praktyk rolniczych oraz w przypadku ograniczonej skuteczności fungicydów. Aby ochronić rzepak przed zgnilizną twardzikową, konieczne jest synergiczne działanie pomiędzy odpornością odmiany, najlepszymi praktykami rolniczymi oraz ochroną fungicydową.

Do odmian rzepaku z wysoką odpornością na zgniliznę twardzikową, jak i również inne choroby grzybowe, możemy zaliczyć rzepak ozimy od Limagrain, są to m.in.: