Walka z chorobami i szkodnikami w uprawie słonecznika

Słonecznik coraz częściej gości na polskich polach jako cenna roślina oleista o dużym potencjale rynkowym. Jednak, by w pełni wykorzystać jego możliwości, niezbędna jest skuteczna ochrona słonecznika przed czynnikami chorobotwórczymi i szkodnikami. Przyjrzyjmy się zatem najczęstszym zagrożeniom oraz sposobom przeciwdziałania, w tym roli nowoczesnych odmian słonecznika odpornych na choroby.

Co atakuje słonecznik?

Uprawa słonecznika, mimo swojej stosunkowo niskiej podatności na niektóre czynniki stresowe, narażona jest na szerokie spektrum zagrożeń biotycznych. Rośliny mogą być porażane zarówno przez patogeny grzybowe, jak i atakowane przez owady, ślimaki czy ptaki.

W ostatnich latach coraz częściej obserwuje się również problem występowania pasożytniczych roślin z rodzaju Orobanche, w tym Orobanche cumana, znanej jako zaraza słonecznikowa. Jest to wyjątkowo agresywny pasożyt korzeniowy, który rozwija się kosztem rośliny żywicielskiej, prowadząc do jej znacznego osłabienia, a często do całkowitego zniszczenia plonu. Orobanche rozwija się bezpośrednio na systemie korzeniowym, a jej eliminacja jest niezwykle trudna bez użycia odmian odpornych.

Obok tego zagrożenia, słonecznik może być atakowany przez ślimaki nagie, które uszkadzają siewki w pierwszych fazach rozwoju, a także przez mszyce wysysające soki z liści i przenoszące wirusy.

W okresie kwitnienia i dojrzewania problemem stają się ptaki – zwłaszcza gawrony i szpaki – które potrafią zniszczyć całe połacie upraw, a także ćma słonecznikowa i zmieniki, atakujące liście i pędy. Nasilenie tych problemów zależy od lokalnych warunków pogodowych, rodzaju gleby oraz właściwej agrotechniki.

Choroby słonecznika

W polskich warunkach klimatycznych uprawa słonecznika narażona jest przede wszystkim na choroby grzybowe słonecznika. Do najgroźniejszych patogenów należą:

• Mączniak rzekomy – poraża młode rośliny, prowadząc do ich deformacji, zahamowania wzrostu i przedwczesnego zamierania.
• Zgnilizna twardzikowa – powoduje gnicie łodyg i koszyczków, szczególnie w warunkach wilgotnych.
• Sucha zgnilizna kapustnych – odpowiada za pojawianie się brunatnych, martwiczych plam u nasady łodygi.
• Alternarioza – ciemne, koncentryczne plamy na liściach, prowadzące do ich zamierania.
• Rdza słonecznika – objawia się pomarańczowymi skupiskami zarodników na spodniej stronie liści.

Wszystkie te choroby słonecznika istotnie ograniczają powierzchnię asymilacyjną, stabilność łodyg oraz jakość i wielkość plonu. Ich presja wzrasta w przypadku uprawy bez odpowiedniego płodozmianu lub przy dużej wilgotności gleby.

Jak wygląda chory słonecznik?

Objawy porażenia słonecznika chorobami mogą być nieco inne na różnych etapach rozwoju rośliny. Gdy na spodniej stronie liści pojawia się mączysty nalot, kiedy obserwujemy deformacje liści, zahamowany wzrost i chlorotyczne przebarwienia młodych siewek, może to świadczyć o infekcji mączniakiem rzekomym.

Białe, watowate naloty na łodygach oraz ich ciemnienie i łamanie się sugerują obecność zgnilizny twardzikowej. Plamy martwicze u nasady łodyg mogą być skutkiem suchej zgnilizny, a koncentryczne, ciemne plamy na liściach są typowe dla alternariozy.

W przypadku rdzy słonecznika charakterystyczne są rdzawe skupiska zarodników na spodzie blaszki liściowej. Wspólnym mianownikiem dla wszystkich tych przypadków jest stopniowe osłabienie roślin, które przekłada się na obniżenie potencjału plonowania.

Czym zabezpieczyć słonecznik przed szkodnikami i chorobami?

Skuteczna ochrona słonecznika powinna być wielowymiarowa. Pierwszym krokiem jest dobór odpowiedniego stanowiska – najlepiej gleb o dobrej strukturze, umiarkowanej wilgotności i wysokiej przepuszczalności. Bardzo ważny jest płodozmian – słonecznik nie powinien być uprawiany po sobie ani po innych roślinach oleistych, np. po rzepaku. Siew powinien być wykonany terminowo, co pozwala skrócić kontakt młodych roślin z wczesnymi infekcjami i aktywnością szkodników.

Ważne jest również prowadzenie regularnych lustracji polowych, dzięki którym można szybko wykryć pierwsze objawy chorób lub obecność szkodników i zastosować środki interwencyjne – biologiczne, czy chemiczne. Jednak ze względu na ograniczoną dostępność tych rozwiązań, filarem tych działań powinien być odpowiedni wybór odmian słonecznika o wysokiej zdrowotności i odporności.

Odmiany słonecznika a odporność na choroby i szkodniki

Współczesne odmiany słonecznika to nie tylko wysokie plony, ale także coraz lepszy profil zdrowotnościowy. Przykładem są odmiany z naszej oferty, których odporność na choroby słonecznika wynika z wieloletnich programów hodowlanych.

• LG 50.455 CLP to odmiana w technologii Clerfield^® Plus. Jest szczególnie odporna na Orobanche cumana i mączniaka rzekomego. Dzięki krótkiemu okresowi wegetacji i dobrej adaptacji do słabych stanowisk jest uniwersalnym rozwiązaniem dla wielu gospodarstw.
• LG 50.479 SX jest odmianą uprawiana w technologii Express^®. Wyróżnia się odpornością na choroby grzybowe słonecznika oraz dobrą tolerancją na suszę i wysokie temperatury.
• LG 53.77 to konwencjonalna bardzo wczesna odmiana, o wysokim wigorze początkowym i dobrej zdrowotności – doskonałe do uprawy w zmiennych warunkach pogodowych.
• LG 54.78 to wczesna odmiana konwencjonalna. Ma dobry wigor wiosenny i wysoki potencjał plonowania. Do tego bardzo dobry profil zdrowotnościowy i świetne dopasowanie do klimatu panującego w Polsce czynią z niej odmianę bardzo uniwersalną.

Dobór odmiany odpornej na kluczowe choroby i szkodniki słonecznika pozwala ograniczyć presję infekcji już od wschodów, co zwiększa efektywność całej technologii produkcji i redukuje potrzebę intensywnych zabiegów ochronnych.