Szara pleśń w rzepaku – występowanie, objawy i zwalczanie

Szara pleśń w rzepaku zagraża roślinom przez cały okres wegetacji. Choroba największe szkody powoduje jednak w fazie kwitnienia, podczas zawiązywania łuszczyn i powstawania nasion. Szacuje się, że straty plonu na plantacjach opanowanych przez sprawcę szarej pleśni przekraczać mogą nawet 30%. Zazwyczaj jednak fungicydy na rzepak ozimy wiosną skierowane przeciwko kompleksowi chorób grzybowych w wystarczającym stopniu zapobiegają także rozwojowi szarej pleśni.

Objawy szarej pleśni w rzepaku wystąpić mogą na wszystkich nadziemnych organach i we wszystkich fazach rozwojowych. Porażenie siewek i najmłodszych roślin prowadzi do ich zamierania. U starszych – na organach takich jak liście, łodygi, kwiaty, łuszczyny, a nawet szyjki korzeniowe tworzą się szkliste sinozielone, brunatniejące plamy gnilne. Z czasem pojawia się na nich watowaty, białawy nalot grzybni z szarą masą trzonków konidialnych i licznych, łatwo pylących zarodników. W kolejnych fazach choroby tworzą się czarne sklerocja. Porażone fragmenty roślin gniją i zamierają. Symptomy szarej pleśni w rzepaku mylone są często z objawami białej plamistości liści, suchej zgnilizny kapustnych oraz zgnilizny twardzikowej.

Wystąpieniu szarej pleśni w rzepaku sprzyja pochmurna, wilgotna aura, mokra wiosna z umiarkowaną temperaturą, oscylującą ok. 15–18°C. Do wystąpienia choroby predysponowane są rośliny osłabione przez czynniki abiotyczne, np. przymrozki, suszę, podtopienia, poparzenia słoneczne oraz biotyczne, np. żerowanie owadów, współistnienie innych patogenów. Ponadto gęsty siew, słaba przewiewność łanu, a przez to wysoka wilgotność w nim panująca oraz wyleganie roślin to czynniki sprzyjające infekcji. W dogodnych warunkach przebiega ona błyskawicznie, bo w ciągu kilku godzin. A wystarczy kropla wody (rosy), aby zarodnik skiełkował. Inkubacja choroby może natomiast trwać do kilku dni. Zakażenie następuje zarówno przez rany jak i przez zdrowe tkanki roślinne.

Profilaktyka, czyli zapobieganie wystąpieniu objawów szarej pleśni w rzepaku obejmuje kilka kardynalnych zasad. Są to:

• usuwanie resztek pożniwnych; 
• stosowanie płodozmianu;
• dbałość o optymalną, prawidłową normę wysiewu – niezagęszczanie plantacji;
• właściwa ochrona rzepaku przed szkodnikami i chwastami;
• lokalizacja upraw w miejscach przewiewnych;
• izolacja przestrzenna i czasowa upraw rzepaku;
• wykorzystanie odmian mniej wrażliwych na szarą pleśń.

Integrowana ochrona rzepaku obliguje plantatorów do wykorzystania w pierwszej kolejności wszystkich niechemicznych metod zapobiegania wystąpieniu szarej pleśni. Jeśli te okażą się zawodne, a próg ekonomicznej szkodliwości zostanie przez patogen przekroczony należy wdrożyć fungicydową ochronę rzepaku. Próg szkodliwości dla szarej pleśni wiosną, w okresie okołokwitnieniowym, wynosi 10–15% porażonych roślin, jesienią zaś 20–30%. Opryski na rzepak ozimy w celu zwalczenia szarej pleśni wykonuje się wiosną od ruszenia wegetacji (BBCH 39), a także od fazy żółtego pąka do końca kwitnienia (BBCH 59–71). Jesienią z kolei w fazie 4–8 liści właściwych (BBCH 14–18). W tym celu w wybranych losowo 4–6 punktach plantacji wybiera się po 25 roślin i ocenia odsetek porażonych.

Wśród dostępnych substancji czynnych skutecznie zwalczających szarą pleśń wiosną znajduje się kilka substancji czynnych. Opryski na rzepak ozimy w celu zwalczenia szarej pleśni wykonać można, wykorzystując:

• anilidy – boskalid;
• triazole – protiokonazol, tebukonazol, metkonazol;
• strobiluryny – azoksystrobina, dimoksystrobina.

W handlu dostępne są fungicydy na rzepak ozimy zawierające mieszaniny związków z różnych grup chemicznych.

Choroby grzybowe w rzepaku ozimym zwalczane są kompleksowo. Fungicydy zarejestrowane do stosowania w tej uprawie skierowane są zazwyczaj przeciwko kilku patogenom. Dzięki temu zwalczają szerokie spektrum chorób zagrażających uprawie rzepaku, a więc nie tylko szarą pleśń, ale też czerń krzyżowych, zgniliznę twardzikową, czy suchą zgniliznę kapustnych.

• Korbas, M. (2013). Wczesnowiosenna ochrona rzepaku. Wiadomości Rolnicze. Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Szepietowie, (03).
• Korbas, M., & Jajor, E. (2007). Ochrona rzepaku przed chorobami i jej znaczenie dla plonowania. Wieś Jutra, (04), 42-45.
• Starzycki, M. (2002). Patogeny rzepaku. Wieś Jutra, (02), 22-24.
• Mrowczynski, M., Korbas, M., Praczyk, T., Gwiazdowski, R., Jajor, E., Pruszynski, G., & Wachowiak, H. (2009). Ochrona roślin w integrowanej produkcji rzepaku. Rośliny Oleiste-Oilseed Crops, 30(2).
• Weber, Z., Karolewski, Z., & Pawlowski, A. (1999). Ochrona rzepaku przed chorobami. Poradnik Gospodarski, (03).
• Jewstrat, M. (2003). Wiosenna pielegnacja i ochrona rzepaku ozimego przed chorobami i szkodnikami. Rada: Rolnictwo, Aktualności, Doradztwo,