Kiłoodporne odmiany rzepaku – co warto o nich wiedzieć?

Jedną z najgroźniejszych chorób atakujących uprawy roślin kapustnych jest kiła kapusty. Rzepak jest także jednym z atakowanych gatunków. Czym jest ta choroba i jak można sobie z nią radzić?

Kiła rzepaku – co to za choroba i skąd bierze się na polu?

Kiła rzepaku to groźna choroba wywoływana przez pierwotniaka Plasmodiophora brassicae. Patogen ten atakuje system korzeniowy roślin, prowadząc do powstawania charakterystycznych guzów (narośli) na korzeniach.

Kiła rzepaku jest często następstwem wadliwego płodozmianu i niestosowania minimum 4 letniej przerwy w uprawie rzepaku na tym samym polu. Z tego względu kiła kapusty nazywana jest często chorobą płodozmianową. Złe zmianowanie to nie jedyna przyczyna występowania kiły na polach. Najważniejsze źródła i czynniki sprzyjające rozwojowi choroby to:

• Obecność zarodników w glebie – mogą one przetrwać w glebie nawet kilkanaście lat, zachowując zdolność do infekowania kolejnych upraw,
• Wąski płodozmian spowodowany częstą uprawą rzepaku oraz/lub innych roślin kapustowatych (np. gorczycy, kapusty) na tym samym polu sprzyja nagromadzeniu patogenu.
• Zainfekowane resztki roślinne i samosiewy mogą być rezerwuarem choroby.
• Zanieczyszczenie maszyn i narzędzi powoduje przenoszenie zarodników z pola na pole na maszynach rolniczych, kołach ciągników i narzędziach uprawowych.
• Choroba szybciej rozwija się na glebach wilgotnych, zlewnych, kwaśnych (pH poniżej 6,5), słabo napowietrzonych, torfowych, gliniastych lub ilastych.
• Ciepła i wilgotna pogoda w okresie jesieni oraz wczesne siewy sprzyjają szybkiemu rozprzestrzenianiu choroby, jaką jest kiła w rzepaku.

Jak rozpoznać kiłę w rzepaku?

Kiła kapustnych w rzepaku ma następujące objawy:

• Spowolniony wzrost roślin,
• Żółknięcie i więdnięcie liści, czasem przebarwienia czerwono-fioletowe,
• Powstawanie guzów na korzeniach (początkowo gładkie, potem spękane i gnijące),
• Zahamowanie wzrostu, przyspieszone kwitnienie i dojrzewanie,
• W skrajnych przypadkach całkowite zamieranie roślin.

Początkowo objawy te występują na polu placowo, jednak wraz z rozprzestrzenianiem się zarodników mogą obejmować całą plantację.

Kiła w rzepaku prowadzi do znacznych strat plonów – zarówno ilościowych, jak i jakościowych.

Kiła w rzepaku ozimym — jak jej zapobiegać?

Kiła w rzepaku ozimym to trudna do zwalczenia choroba. Dlatego w jej przypadku kluczowe są działania profilaktyczne i odpowiednia agrotechnika. Najskuteczniejsze metody zapobiegania tej chorobie obejmują m.in.:

1. Zmianowanie i przerwy w uprawie roślin kapustowatych – zaleca się co najmniej 4-letnią przerwę w ich uprawie na tym samym polu. Jednak im dłużej, tym lepiej. W tym czasie warto uprawiać zboża, buraki, ziemniaki lub inne gatunki roślin, które nie sprzyjają rozwojowi patogenu.
2. Wapnowanie, czyli utrzymywanie właściwego pH gleby (6,5–7,5) istotnie ogranicza rozwój choroby, ponieważ kiła w rzepaku ozimym najlepiej rozwija się w glebie kwaśnej (pH 5,3–5,7). Dobrą praktyką jest regularne badanie odczynu gleby i nawet coroczne stosowanie dostosowanych dawek wapna, szczególnie po żniwach.
3. Utrzymanie gleby w dobrej kulturze rolnej ogranicza rozwój zarodników pływkowych kiły. Warto zadbać o strukturę i stosunki wodne w glebie, czyli unikanie zaskorupiania, zbrylania i zalewania wodą oraz optymalizacja stosunków wodno-powietrznych.
4. Skuteczne zwalczanie samosiewów rzepaku i chwastów kapustowatych, które są żywicielami kiły. W gospodarstwach z rzepakiem w płodozmianie należy również unikać gatunków kapustowatych wysiewanych na poplony.
5. Odpowiednie nawożenie borem i fosforem wzmacnia system korzeniowy roślin i zwiększa ich odporność na infekcję.
6. Ograniczanie rozprzestrzeniania patogenu poprzez dezynfekcję sprzętu i maszyn rolniczych.
7. Należy dbać o odpowiednią kolejność wykonywania prac na polach oraz ograniczenie liczby wjazdów i zabiegów uprawowych na polu zainfekowanym.
8. Wykorzystanie roślin chwytnych i poplonów, które ograniczają potencjał infekcyjny zarodników w glebie. Mogą być to np. niektóre odmiany rzodkwi oleistej i czarnej.
9. Regularny monitoring plantacji i badanie gleby pod kątem obecności zarodników umożliwia wczesne wykrycie i ograniczenie rozprzestrzeniania choroby.
10. Stosowanie nasion zaprawianych poprzez powlekanie czy inkrustację utrudnia znacząco infekcję na etapie kiełkowania.

Zwalczanie kiły w rzepaku — dlaczego wybór odmian jest kluczowym elementem strategii?

Jednakże jednym z najbardziej efektywnych sposobów radzenia sobie z kiłą kapusty jest wybór odpornych odmian rzepaku. Siew odmian rzepaku, które posiadają odporność na specyficzne rasy kiły kapusty, w dużym stopniu zmniejsza ryzyko porażenia i ogranicza straty powodowane przez chorobę.

Wybór rzepaku odpornego na kiłę kapusty

W przypadku, gdy pole zostało zainfekowane przez kiłę kapusty, warto postawić na rzepak odporny na kiłę.

Firma Limagrain ma w swojej ofercie rzepak odporny na kiłę. Jednakże warto pamiętać o tym, że odporność odmianowa dotyczy specyficznych ras patogenu, w związku z czym nawet odporna odmiana może zostać porażona przez rasę, która przełamała mechanizmy odporności.

Rzepak odporny na kiłę od Limagrain wykazuje odporność na jej najczęściej występujące w Polsce rasy. W Polsce występuje ponad 10 patotypów kiły kapusty ze szczególnym nasileniem patotypów P1A i P3A. Kluczową praktyką, której bezwzględnie należy przestrzegać, jest wysiew odmian odpornych na kiłę wyłącznie na stanowiskach zainfekowanych przez tę chorobę, dzięki czemu minimalizuje się ryzyko przełamania odporności.

Wybierając rzepak odporny na kiłę kapusty, warto stawiać na te odmiany, których zadeklarowana genialna odporność rzepaku została zweryfikowana w oficjalnych badaniach urzędowych zleconych przez COBORU. W Polsce badaniem odporności odmian na kiłę kapusty zajmuje się Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.